آشنایی با انرژی زمین گرمایی

در این‌ نوشتار کاربردهای‌ گوناگون‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ طور اجمال‌ مورد بررسی‌قرار می‌گیرد. به‌ دلیل‌ گستردگی‌ موارد مزبور سعی‌ شده‌ است‌ که‌ تا حدامکان‌ مهمترین ‌کاربردهای‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ مطرح‌ شود.

قسمت‌ اول‌ - بهره‌برداری‌

در این‌ نوشتار کاربردهای‌ گوناگون‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ طور اجمال‌ مورد بررسی‌قرار می‌گیرد. به‌ دلیل‌ گستردگی‌ موارد مزبور سعی‌ شده‌ است‌ که‌ تا حدامکان‌ مهمترین ‌کاربردهای‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ مطرح‌ شود.
پس‌ از انجام‌ مطالعات‌ اکتشافی‌ و نیز حفر چاههای‌ اکتشافی‌ و تولیدی‌ در یک‌ میدان‌زمین‌ گرمایی‌، نوبت‌ به‌ استفاده‌ از مخزن‌ یا مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ مربوط، می‌رسد. درواقع‌ درجه‌ حرارت‌ منبع‌ زمین‌ گرمایی‌، تعیین‌ کننده‌ نوع‌ کابرد آن‌ است‌. امروزه‌ منابع‌زمین‌گرمایی‌ را بر اساس‌ درجه‌ حرارت‌ مخزن‌ به‌ سه‌ دسته‌ کلی‌ حرارت‌ بالا، متوسط وپایین‌ تقسیم‌ می‌کنند. مبنای‌ این‌ تقسیم‌ بندی‌، درجه‌ حرارت‌ مخزن‌ در عمق‌ یک‌ کیلومتری‌زمین‌ است‌. به‌ این‌ ترتیب‌ که‌ اگر درجه‌ حرارت‌ مخزن‌ در عمق‌ مزبور بیش‌ از 200 درجه‌سانتیگراد باشد آن‌ را حرارت‌ بالا می‌نامند. درجه‌ حرارت‌ مخازن‌ حرارت‌ متوسط و پایین‌به‌ ترتیب‌ بین‌ 150 تا 200 و کمتر از 150 درجه‌ سانتی‌گراد است‌. 
امروزه‌ از مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ دو صورت‌ عمده‌ تولید برق‌ و کاربرد مستقیم‌ انرژی‌حرارتی‌ استفاده‌ می‌شود.

تولید برق‌
به‌ منظور تولید برق‌ از انرژی‌زمین‌گرمایی‌، سیال‌ مخزن‌ (آب‌ داغ‌ یا بخار) ازطریق‌ چاههای‌ حفر شده‌ به‌ سطح‌ زمین‌هدایت‌ و پس‌ از به‌ چرخش‌ در آوردن‌ توربین‌در نیروگاه‌، برق‌ تولید می‌شود.
بدیهی‌ است‌ که‌ از مخازن‌ حرارت‌ بالا، بیشتر برای‌ تولید برق‌ استفاده‌ می‌شود.سیکلهای‌ تولید برق‌ نیروگاههای ‌زمین‌گرمایی‌ مختص‌ این‌ قبیل‌ نیروگاههابوده‌ و با سیکلهای‌ تولید برق‌ نیروگاههای‌متعارف‌ فرق‌ می‌کنند.
ایتالیا نخستین‌ کشوری‌ بود که‌ در سال‌1904 توانست‌ از انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌، برق‌تولید کند. در سال‌ 1930 نیروگاه‌ زمین‌گرمایی‌لاردرللو این‌ کشور بالغ‌ بر 137 مگاوات‌ برق‌تولید می‌کرد. در جریان‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ این‌نیروگاه‌ منهدم‌ شد و ظرفیت‌ تولید آن‌ پس‌ ازبازسازی‌ در سال‌ 1957 به‌ بیش‌ از 380مگاوات‌ رسید. در سال‌ 1958 کشور نیوزلندبرای‌ نخستین‌ بار به‌ کمک‌ آب‌ داغ‌ خروجی‌ ازمخازن‌ زمین‌ گرمایی‌، برق‌ تولید کرد.
تا اواخر دهه‌ 50 میلادی‌ تولید برق‌ ازمنابع‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ کندی‌ رشد می‌کرد ولی‌ به‌ تدریج‌ با افزایش‌ قیمت‌ سوختهای‌ فسیلی‌،کشورهای‌ گوناگون‌ تمایل‌ بیشتری‌ به‌ سمت‌انرژیهای‌ تجدیدپذیر از خود نشان‌ دادند.درحال‌ حاضر 22 کشور جهان‌ به‌ کمک‌ انرژی‌زمین‌ گرمایی‌ متجاوز از هشت‌ هزار مگاوات ‌برق‌ تولید می‌کنند که‌ در مقایسه‌ با سایر انواع‌انرژیهای‌ تجدیدپذیر، رقم‌ قابل‌ توجهی‌است‌.
مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ دو دسته‌ عمده‌مخازن‌ بخار بالنده‌ و آب‌ بالنده‌ تقسیم‌می‌شوند که‌ به‌ ترتیب‌ حاوی‌ بخار و آب‌ داغ‌است‌. تعداد مخازن‌ بخار بالنده‌ در جهان‌بسیار کم‌ است‌ در حالی‌ که‌ مخازن‌ آب‌ بالنده‌بسیار فراوانترند.
تولید برق‌ از انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌کمک‌ سیکلهای‌ ویژه‌ای‌ صورت‌ می‌گیرد که‌ در ادامه‌ به‌ آنها اشاره‌ می‌شود.

سیکلهای‌ تولید برق‌ از منابع‌ زمین‌ گرمایی‌
- سیکل‌ تولید برق‌ از مخازن‌ بخار بالنده‌
در این‌ سیکل‌، بخار خروجی‌ از چاه‌ ابتدابه‌ منظور جداسازی‌ ذرات‌ سنگ‌ آن‌ وارد یک‌فیلتر شده‌ و سپس‌ مستقیما به‌ سمت‌ توربین‌هدایت‌ می‌شود. در گذشته‌ بخار خروجی‌ ازتوربین‌ در هوای‌ آزاد رها می‌شد که‌ امروزه‌برای‌ افزایش‌ کارایی‌ سیکل‌ و نیز حفظمحیطزیست‌، بخار خروجی‌ به‌ داخل‌ یک ‌کندانسور هدایت‌ و سپس‌ آب‌ داغ‌ تولید شده‌مجددٹ به‌ درون‌ مخزن‌ تزریق‌ می‌شود. میزان‌کارایی‌ این‌ سیکل‌ حدود 50 درصد است‌. 
- سیکلهای‌ تولید برق‌ از مخازن‌ آب‌ داغ‌بالنده‌ در این‌ دسته‌ سیکلهای‌ تولید برق‌، سیال‌زمین‌ گرمایی‌ پس‌ از خروج‌ از چاه‌، وارد یک ‌جداکننده‌ شده‌ و بخار حاصل‌، به‌ سمت‌توربین‌ و آب‌ داغ‌، به‌ سمت‌ چاههای‌ تزریقی‌ وبرج‌ خنک‌ کننده‌، روانه‌ می‌شود. حال‌، برحسب‌ این‌ که‌ عمل‌ جدایش‌ یا تبخیر آنی‌ دریک‌ مرحله‌ یا دو مرحله‌ انجام‌ شود و برحسب ‌وجود یا عدم‌ وجود کندانسور، سه‌ نوع‌ سیکل‌ تبخیر آنی‌ وجود دارد.
- سیکل‌ تبخیر آنی‌ یک‌ مرحله‌ای‌ بدون‌کندانسور 
در این‌ سیکل‌، بخار پس‌ از انجام‌ کار درتوربین‌ در هوای‌ آزاد رها می‌شود. این‌ سیکل‌علاوه‌ بر این‌ که‌ محیط زیست‌ را آلوده‌ می‌کند،از بازده‌ کمی‌ نیز برخوردار است‌. امروزه‌ به‌ جای‌ این‌ سیکل‌ از انواع‌ سیکلهای‌ باکندانسور استفاده‌ می‌شود. البته‌ از این‌ سیکل‌همچنان‌ در نیروگاههای‌ سرچاهی‌ که‌ اغلب‌دارای‌ ظرفیت‌ پایینی‌ بوده‌ و معمولا برای‌آزمایش‌ چاهها بکار می‌روند، استفاده‌می‌شود.
- سیکل‌ تبخیر آنی‌ یک‌ مرحله‌ای‌ باکندانسور 
در این‌ سیکل‌، سیال‌ زمین‌ گرمایی‌ پس‌از عبور از جداکننده‌ به‌ بخار خشک‌ اشباع‌،تبدیل‌ می‌شود. آب‌ داغ‌ باقی‌ مانده‌ در دستگاه‌به‌ وسیله‌ خطوط لوله‌ به‌ منبع‌ آبهای‌ زائدمنتقل‌ شده‌ و از آن‌ جا به‌ زمین‌، تزریق‌می‌شود. بخار خشک‌، بخش‌ کوچکی‌ از سیال ‌خروجی‌ چاه‌ است‌ که‌ معمولا با فشاری‌ کمتر ازهشت‌ بار (bar) وارد توربین‌ شده‌ و پس‌ ازخروج‌ از توربین‌ با آب‌ خنک‌ کن‌ در کندانسورتماس‌ مستقیم‌، مخلوط شده‌ و قسمتی‌ از آن‌توسط پمپ‌ کندانسور برج‌ خنک‌ کننده‌،گردش‌ می‌کند و بخشی‌ از آن‌ از طریق‌چاههای‌ تزریقی‌ به‌ زمین‌ تزریق‌ می‌شود.
- سیکل‌ تبخیر آنی‌ دو مرحله‌ای‌ 
در سیکل‌ دو مرحله‌ای‌، آب‌ داغ‌ و بخارطی‌ دو مرحله‌ از یکدیگر جدا می‌شوند. در این‌سیکل‌، دو دستگاه‌ جداکننده‌ فشار قوی‌ و فشارضعیف‌ وجود دارد. توربینی‌ که‌ در این‌ سیکل‌بکار می‌رود نیز دارای‌ دو طبقه‌ فشارقوی‌ وفشار ضعیف‌ است‌. بخار خروجی‌ از جداکننده‌،ابتدا به‌ سمت‌ بخش‌ فشارقوی‌ توربین‌ وآب‌داغ‌ خروجی‌ به‌ سمت‌ جداکننده‌ دوم‌هدایت‌ می‌شود. سپس‌ بخار خروجی‌ ازجداکننده‌ دوم‌ به‌ همراه‌ بخار خروجی‌ از طبقه‌فشارقوی‌ به‌ سمت‌ طبقه‌ فشار ضعیف‌ توربین‌هدایت‌ می‌شود. در نهایت‌ آب‌ خروجی‌ ازجداکننده‌ دوم‌ به‌ زمین‌، تزریق‌ شده‌ و بخارخروجی‌ از توربین‌ به‌ سمت‌ کندانسور هدایت ‌می‌شود.
- سیکل‌ دو مداره‌ 
از این‌ سیکل‌ برای‌ تولید برق‌ از مخازن‌زمین‌ گرمایی‌ حرارت‌ پایین‌، استفاده‌ می‌شود.حدود 50 درصد مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ دارای‌درجه‌ حرارتی‌ بین‌ 150 تا 200 درجه‌ سانتیگراد است‌ که‌ اگر برای‌ تولید برق‌ از آنهااز سیکل‌ تبخیر آنی‌ استفاده‌ شود، سیکل‌مزبور بازده‌ بسیار پایینی‌ خواهد داشت‌.بنابراین‌ به‌ منظور رفع‌ این‌ مشکل‌ از سیکل‌دومداره‌ استفاده‌ می‌شود. 
در این‌ سیکل‌ از سیال‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌عنوان‌ منبع‌ حرارت‌ در یک‌ سیکل‌ بسته ‌استفاده‌ می‌شود که‌ این‌ حرارت‌ باعث‌ تبخیرسیال‌ عامل‌ می‌شود. مهمترین‌ ویژگی‌ سیال‌عامل‌، پایین‌ بودن‌ نقطه‌ جوش‌ آن‌ است‌.سیالهای‌ عاملی‌ که‌ عمدتا در نیروگاههای‌زمین‌ گرمایی‌ بکار می‌روند عبارتند ازایزوبوتان‌ (با نقطه‌ جوش‌ 10 تا 14 درجه‌سانتیگراد در فشار اتمسفر)، فریون‌ 12 (بانقطه‌ جوش‌ -6/21 تا -8/29 درجه‌سانیتگراد در فشار اتمسفر)، آمونیاک‌ وپروپان‌. 
در این‌ سیکل‌، آب‌ داغ‌خروجی‌ از چاه‌ پس‌ از گرم‌ کردن‌ سیال‌ عامل‌در مبدل‌ حرارتی‌ به‌ سمت‌ چاههای‌ تزریقی‌هدایت‌ می‌شود. در مبدل‌ حرارتی‌، سیال‌ عامل‌ به‌ بخار فوق‌ اشباع‌، 
تبدیل‌ می‌شود که‌ در یک‌ سیکل‌ بسته‌، گردش‌ می‌کند. بخار حاصل‌، توربین‌ را به‌گردش‌ درآورده‌ و پس‌ از تقطیر در کندانسورسطحی‌ به‌ سوی‌ مبدل‌ حرارتی‌، پمپاژمی‌شود.
از جمله‌ مهمترین‌ مزایای‌ این‌ سیکل‌،عدم‌ وجود خوردگی‌ یا رسوب‌ گذاری‌ توسطسیال‌ عامل‌ است‌. بنابراین‌ در نیروگاههای‌دومداره‌، تجهیزات‌ مهمی‌ نظیر توربین‌ وکندانسور از آسیب‌های‌ ناشی‌ از خوردگی‌ ورسوب‌گذاری‌ مصون‌ می‌مانند. مبدل‌ حرارتی‌این‌ سیکل‌ از نوع‌ لوله‌ - پوسته‌ای‌ است‌ که‌ درآن‌ هیچ‌ ارتباطی‌ بین‌ آب‌ داغ‌ و سیال‌ عامل‌وجود ندارد. نخستین‌ نیروگاه‌ دومداره‌ در جهان‌در سال‌ 1967 در کامچاتکا واقع‌ در روسیه‌نصب‌ و راه‌اندازی‌ شد که‌ قدرت‌ خروجی‌ آن‌معادل‌ 670 کیلووات‌ بود و در آن‌ از گاز فرئون‌ 12 به‌ عنوان‌ سیال‌ عامل‌ استفاده‌ می‌شد. 

کاربرد مستقیم‌ 
کاربرد مستقیم‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌معنی‌ بهره‌برداری‌ بدون‌ واسطه‌ از انرژی‌حرارتی‌ سیال‌ زمین‌ گرمایی‌ است‌. در این‌حالت‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ انرژی‌الکتریکی‌ تبدیل‌ نمی‌شود بلکه‌ به‌ صورت‌مستقیم‌ از انرژی‌ حرارتی‌ آن‌ استفاده‌ می‌شود. مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ که‌ دمای‌ آنها 65 تا150 درجه‌ سانتیگراد است‌ برای‌ تبدیل‌ به‌انرژی‌ الکتریکی‌ دارای‌ توجیه‌ اقتصادی‌بالایی‌ نیستند لذا این‌ گونه‌ مخازن‌زمین‌گرمایی‌ برای‌ بهره‌گیری‌ مستقیم‌ ازانرژی‌ حرارتی‌، مناسب‌ شناخته‌ شده‌اند.مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ حرارت‌ پایین‌ نسبت‌ به‌مخازن‌ حرارت‌ بالا از گستردگی‌ بیشتری‌برخوردارند. به‌ عنوان‌ مثال‌ در کشور آمریکابیش‌ از 1350 سیستم‌ زمین‌ گرمایی‌ شناخته‌ شده‌ که‌ پنج‌ درصد آنها بیش‌ از 150درجه‌ سانتیگراد و 85 درصد آنها کمتر از 90درجه‌ سانتیگراد حرارت‌ دارند. 
سیالات‌ مخازن‌ حرارت‌ پایین‌ را می‌توان‌با دستگاههای‌ حفاری‌ چاههای‌ آب‌، مورداستفاده‌ قرار داد. 
به‌ منظور نشان‌ دادن‌ کاربرد انرژی‌زمین‌گرمایی‌ یک‌ محقق‌ ایسلندی‌ به‌ نام‌لیندال‌ نموداری‌ تهیه‌ کرده‌ است‌ که‌ در آن‌موارد کاربرد سیالهای‌ زمین‌ گرمایی‌ برحسب‌درجه‌ حرارت‌ آنها ارایه‌ شده‌ است‌.
کاربرد مستقیم‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ ازگذشته‌های‌ بسیار دور متداول‌ بوده‌ است‌.شواهد زیادی‌ وجود دارد که‌ نشان‌ می‌دهد بشردر طول‌ تاریخ‌ از آب‌ داغ‌ یا بخار طبیعی‌ زمین‌به‌ منظور استحمام‌، پختن‌ غذا و گرم‌ کردن‌محل‌ زندگی‌ خود استفاده‌ می‌کرده‌ است‌.
به‌ دلیل‌ گسترده‌ بودن‌ دامنه‌ درجه‌ حرارت‌سیال‌ زمین‌ گرمایی‌، کاربردهای‌ آن‌ نیز بسیار متعدد است‌. نکته‌ بسیار مهم‌ در کاربرد سیال‌زمین‌ گرمایی‌، کیفیت‌ شیمیایی‌ آن‌ است‌. به‌این‌ معنی‌ که‌ اگر میزان‌ املاح‌ محلول‌ آن‌ کم‌ باشد بدون‌ کمک‌ گرفتن‌ از مبدل‌ حرارتی‌می‌توان‌ مستقیما آب‌ داغ‌ یا بخار را مورداستفاده‌ قرار داد و در غیر این‌ صورت‌ برای‌استفاده‌ از سیال‌ باید از مبدل‌ حرارتی‌، 
کمک‌ گرفت‌ که‌ طبیعتا بازده‌ سیستم‌ مربوطه‌ پایین‌تر خواهد بود. به‌ عنوان‌ مثال‌ درریکیاویک‌، مرکز کشور ایسلند به‌ دلیل‌ وجود سنگهای‌ آتشفشانی‌ خاص‌، املاح‌ محلول‌سیال‌ خروجی‌ از چاهها بسیار پایین‌ بوده‌ و در نتیجه‌ سیال‌ تولید شده‌ مستقیما از چاهها به‌ سیستمهای‌ گرمایش‌ منطقه‌ای‌ هدایت‌ می‌شود. در حال‌ حاضر حدود 55 کشورجهان‌ از منابع‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ طور مستقیم ‌استفاده‌ می‌کنند.
موارد بهره‌برداری‌ مستقیم‌ از انرژی ‌زمین‌گرمایی‌ را می‌توان‌ به‌ 6 رده‌ تقسیم‌ بندی‌ کرد که‌ عبارتند از: 
- گرمایش‌ ساختمانها
- کشاورزی‌ 
- دامپروری‌ 
- کاربردهای‌ صنعتی‌ 
- درمان‌ بیماریها
- سایر
در ادامه‌ شرح‌ مختصری‌ در خصوص‌ هریک‌ از موارد فوق‌ ارایه‌ می‌شود.

گرمایش‌ ساختمانها
در این‌ کاربرد، آب‌ داغ‌ از چاه‌ به‌ فضاهای ‌مسکونی‌، تجاری‌ یا اداری‌ منتقل‌ شده‌ وگرمایش‌ فضاهای‌ مزبور را تامین‌ می‌کند. درصورت‌ نامناسب‌ بودن‌ کیفیت‌ آب‌ از نظرشیمیایی‌، از مبدل‌ حرارتی‌ استفاده‌ می‌شود.یکی‌ از مزایای‌ مهم‌ سیستمهای‌ گرمایشی‌ زمین‌ گرمایی‌ این‌ است‌ که‌ آب‌ داغ‌ پس‌ ازتامین‌ حرارت‌ فضاهای‌ مختلف‌، مجددا به‌درون‌ مخزن‌ زمین‌ گرمایی‌ تزریق‌ می‌شود ودر نتیجه‌ میزان‌ آلودگی‌ زیست‌ محیطی‌ آن‌بسیار پایین‌ است‌.
شایان‌ ذکر است‌ امروزه‌ انواع‌ خاصی‌ ازمبدلهای‌ حرارتی‌ وجود دارد که‌ درون‌ چاههای ‌زمین‌ گرمایی‌ تعبیه‌ شده‌ و حرارت‌ آب‌ داغ‌مخزن‌ را به‌ آب‌ شیرین‌ درون‌ مبدل‌، منتقل‌می‌کند. درجه‌ حرارت‌ آب‌ گرم‌ مورد نیاز برای‌سیستمهای‌ گرمایشی‌ 60 درجه‌ سانتیگراد یابالاتر است‌.
امروزه‌ کشورهای‌ ایسلند، فرانسه‌،آمریکا، مجارستان‌ و ژاپن‌ برای‌ تامین‌ حرارت‌سیستمهای‌ گرمایش‌ مرکزی‌ خود از انرژی‌زمین‌ گرمایی‌ استفاده‌ می‌کنند.

کشاورزی‌ 
عمده‌ترین‌ کاربرد انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ درزمینه‌ فعالیتهای‌ کشاورزی‌ و تامین‌ گرمایش‌گلخانه‌هاست‌. در برخی‌ از مناطق‌ سردسیرآب‌ داغ‌ مخازن‌ زمین‌ گرمایی‌ برای‌ گرم‌ کردن‌خاکهای‌ کشاورزی‌ نیز استفاده‌ می‌شود. این ‌نوع‌ کاربرد در کشورهای‌ سردسیر، بسیارگسترش‌ دارد. از جمله‌ محصولاتی‌ که‌ به‌کمک‌ این‌ انرژی‌ کشت‌ می‌شود می‌توان‌ به‌خیار، گوجه‌ فرنگی‌، انواع‌ گلها، گیاهان‌خانگی‌، نهال‌ درختان‌ و انواع‌ کاکتوسها اشاره ‌کرد. در بین‌ کشورهای‌ جهان‌، مجارستان‌ ازنظر استفاده‌ از گلخانه‌های‌ زمین‌ گرمایی‌،مقام‌ نخست‌ را دارد. برای‌ گرم‌ کردن‌ گلخانه‌هامعمولا یا آب‌ داغ‌ را از لوله‌های‌ فلزی‌ عبورمی‌دهند یا این‌ که‌ مانند سیستمهای ‌گرمایشی‌ منازل‌ از پره‌های‌ رادیاتور استفاده‌کرده‌ و یا آب‌ داغ‌ را از درون‌ شبکه‌ متراکمی‌ ازلوله‌ها که‌ در پست‌ آنها یک‌ فن‌ قوی‌ وجوددارد عبور می‌دهند. علاوه‌ بر مجارستان‌کشورهایی‌ نظیر ایسلند، چین‌، یونان‌، نیوزلند و روسیه‌ نیز در زمینه‌ گلخانه‌های‌زمین‌گرمایی‌ فعال‌ هستند. 

دامپروری‌ 
به‌ کمک‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ می‌توان‌انواع‌ مختلف‌ آبزیان‌ را نیز پرورش‌ داد. امروزه‌در سطح‌ جهان‌ از انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ برای‌پرورش‌ و رشد آبزیانی‌ نظیر میگو، قزل‌ آلا،صدف‌ و همچنین‌ آبزیان‌ آکواریومی‌استفاده‌ می‌شود. از آنجا که‌ درجه‌ حرارت‌ بهینه‌برای‌ پرورش‌ هر یک‌ از انواع‌ مختلف‌ آبزیان‌،میزان‌ مشخصی‌ است‌ لذا با استفاده‌ از انرژی‌زمین‌ گرمایی‌ می‌توان‌ درجه‌ حرارت‌حوضچه‌های‌ پرورشی‌ را در حد مطلوب‌ تامین‌کرده‌ و آن‌ را در تمام‌ طول‌ سال‌ ثابت‌ نگه‌داشت‌. به‌ این‌ ترتیب‌ می‌توان‌ مقدار تولیدانواع‌ مختلف‌ آبزیان‌ را به‌ میزان‌ قابل‌ توجهی‌افزایش‌ داد. به‌ عنوان‌ مثال‌ رشد بهینه‌ ماهی‌قزل‌ آلا در درجه‌ حرارت‌ 5/15درجه‌سانتیگراد است‌.
کشورهایی‌ مانند ایسلند، گرجستان‌،ترکیه‌، نیوزلند، ژاپن‌ و چین‌ از جمله‌ کشورهای ‌پیشرو در زمینه‌ استفاده‌ از انرژی‌ زمین‌گرمایی‌برای‌ پرورش‌ آبزیان‌ هستند. در حال‌ حاضر16 کشور از چنین‌ تاسیساتی‌ بهره‌گیری‌ می‌کنند.

کاربردهای‌ صنعتی‌ 
این‌ دسته‌ از کاربردهای‌ انرژی‌زمین‌گرمایی‌ هنوز مانند سایر مصارف‌ این‌انرژی‌ در سطح‌ جهان‌ از گستردگی‌ چشمگیری‌ برخوردار نشده‌ است‌. با این‌ وجود،در حال‌ حاضر حدود 19 کشور جهان‌ از این‌انرژی‌ در فرایندهای‌ مختلف‌ صنعتی‌ 
استفاده‌ می‌کنند. به‌ عنوان‌ مثال‌ می‌توان‌ به‌این‌ موارد اشاره‌ کرد:
- تولید برات‌ و اسید بوریک‌ از سیالات‌زمین‌گرمایی‌ در ایتالیا
- استحصال‌ نفت‌ در روسیه‌
- پاستوریزه‌ کردن‌ شیر در رومانی‌
- تولید چرم‌ در اسلوونی‌ و صربستان‌
- تولید گاز دی‌ اکسید کربن‌ در ایسلند و ترکیه‌
- تولید کاغذ و قطعات‌ خودرو در مقدونیه‌
- تولید خمیر کاغذ، کاغذ و چوب‌ در نیوزلند

درمان‌ بیماریها
این‌ کاربرد نیز بسیار قدیمی‌ بوده‌ و ازروزگاران‌ دور اقوامی‌ چون‌ رومیها، چینی‌ها،ژاپنی‌ها، عثمانیها و ساکنان‌ سایر نواحی‌کره‌زمین‌ به‌ منظور استحمام‌ و درمان‌بیماریهای‌ گوناگون‌ از آبهای‌ گرم‌ طبیعی‌ زمین‌استفاده‌ می‌کرده‌اند.
در حال‌ حاضر حدود 45 کشور جهان‌ ازچشمه‌های‌ آب‌ گرم‌ خود برای‌ این‌ منظوراستفاده‌ می‌کنند. در ارتباط با توسعه‌ چنین ‌مراکزی‌، شواهد و نمونه‌های‌ متعددی‌ رامی‌توان‌ در سطح‌ جهان‌ معرفی‌ کرد. به‌ عنوان‌مثال‌، ژاپنی‌ها با بهره‌گیری‌ از بیش‌ از 2200کانون‌ تفریحی‌ مرتبط با چشمه‌های‌ آب‌ گرم‌،سالانه‌ حدود 100 میلیون‌ مهمان‌ و گردشگر راپذیرا هستند.
امروزه‌ از آبهای‌ گرم‌ دارای‌ حرارت‌ بیش‌ از50درجه‌ سانتیگراد برای‌ درمان‌ بیماریهایی‌نظیر فشار خون‌ بالا، روماتیسم‌، بیماریهای‌پوستی‌ و بیماریهای‌ دستگاه‌ عصبی‌ استفاده‌ می‌شود.

ذوب‌ برف‌ جاده‌ها 
به‌ کمک‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ می‌توان‌برف‌ یا یخ‌ جاده‌ها و پیاده‌ روها را نیز ذوب‌ کرد.گسترش‌ این‌ نوع‌ کاربرد انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌نسبت‌ به‌ سایر موارد، محدودتر است‌. امروزه‌در سراسر جهان‌ به‌ کمک‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌حدود 500 هزار متر مربع‌ از مسیر پیاده‌ روها وجاده‌ها گرم‌ می‌شود که‌ بخش‌ اعظم‌ آن‌ نیز درکشور ایسلند وجود دارد. در حال‌ حاضر به‌ جزکشور ایسلند، کشورهایی‌ چون‌ آرژانتین‌،آمریکا و ژاپن‌ نیز برای‌ ذوب‌ برف‌ جاده‌های‌خود از انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ 
بهره‌ می‌گیرند.
همان‌ طور که‌ قبلا اشاره‌ شد جنبه‌های‌گوناگون‌ کاربرد انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌ به‌ سرعت‌در حال‌ افزایش‌ است‌ و مرتبا به‌ کشورهای‌بهره‌مند از این‌ انرژی‌ افزوده‌ می‌شود.

مهندس‌ جواد نورعلیئی‌

منابع‌:
- فتوحی‌. منوچهر، نوراللهی‌. یونس‌، اصول‌ ومبانی‌ انرژی‌ زمین‌ گرمایی‌، انتشارات‌ میعاد،1381.
enrgy.org - www.sustainable
- www.geothermal.org
- www.geothermal.marin.org
-www.eren.doe.gov/RE/geothermal.html

ماهنامه صنعت برق